Από την παχυσαρκία στη νευρική ανορεξία

Ρίχνοντας «φως» στη νόσο 

Πρόσφατα η επιστημονική κοινότητα φώτισε κάποιες άγνωστες πτυχές της παχυσαρκίας, αποδεικνύοντας ότι οι παρακάτω παράγοντες σε γεννητικό-βιολογικό και ψυχοκοινωνικό επίπεδο είναι κοινοί με την ανορεξία. 
(α) Η παχυσαρκία και η ανορεξία αποτελούν κλασικά παραδείγματα για το πώς η γονιδιακή προδιάθεση σε συνδυασμό με το περιβάλλον διευκολύνει την έναρξη της νόσου. Πιο απλά, τα γονίδια είναι οι σφαίρες του όπλου ενώ το περιβάλλον είναι η σκανδάλη που ενεργοποιούν είτε την παχυσαρκία είτε την ανορεξία. Στην συνεχεία, έχει αποδεδειχθεί ότι η παχυσαρκία είναι παράγοντας προδιάθεσης για την ανορεξία, καθώς επίσης ότι η ανορεξία μπορεί να πυροδοτήσει την παχυσαρκία. 
(β) Γενετικές ομοιότητες βρέθηκαν στον φαινότυπο που συνδέεται με τις συνεχείς απόπειρες ελέγχου του βάρους και της ενίσχυσης όλων εκείνων των συμπεριφορών που συνδέονται με τα υπερφαγικά επεισόδια. 
(γ) Ο υπερβολικός περιορισμός των θερμίδων διαταράσσει το ορμονικό και αναπαραγωγικό σύστημα καθώς και το μεταβολικό ρυθμό εξαιτίας της υποθρεψίας, με αποτέλεσμα να μειώνεται και η έκκριση της ορμόνης λεπτίνη. Αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγος των αποτυχημένων προσπαθειών για απώλεια βάρους στα άτομα με παχυσαρκία. 
(δ) Mια πρόσφατη μελέτη ανάδειξε ότι στην ανορεξία παρατηρείται αυξημένη νευρική ενεργοποίηση των συστημάτων ανταμοιβής, ενώ αντίστοιχα μειωμένη ενεργοποίηση στην παχυσαρκία, κατά συνέπεια οδηγεί τους πάσχοντες σε μεγάλη κατανάλωση τροφής ακριβώς για να ικανοποιήσουν την ανάγκη της επιβράβευσης. 
(ε) Η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η παιδική κακοποίηση και παραμέληση, η αρνητική εικόνα σώματος, τα αρνητικά σχόλια για τη σωματική διάπλαση και το βάρος, η υπέρ ευαισθησία στην κριτική που έχει γεννητική βάση λειτουργούν ως παράγοντες κινδύνου εκδήλωσης και των δύο νόσων. 
(στ) Η αλεξιθυμία δηλαδή η δυσκολία αναγνώρισης των συναισθημάτων τους, τα συναισθήματα ντροπής και αυτοκατηγορίας, το άγχος, η κατάθλιψη, η κοινωνική απόσυρση, το κοινωνικό στίγμα και ο ρατσισμός, οδηγούν αναπόφευκτα σε χαμηλή αυτοεκτίμηση αφού η διαχείριση της τροφής γίνεται ο υπέρτατος στόχος.

Ανάγκη στοχευμένης αντιμετώπισης 

Κλείνοντας αναρωτιέμαι πως ως γονείς και ειδικοί θα αντιμετωπίσουμε την παχυσαρκία σε παιδιά και εφήβους, χωρίς να ενθαρρύνουμε συμπεριφορές που οδηγούν στην ανορεξία ή στη βουλιμία. Πολύ συχνά βλέπουμε αναφορές στον Τύπο για την πανδημία της παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα, κατέχοντας την πρωτιά παγκοσμίως, με το 44% των αγοριών και το 38% των κοριτσιών σχολικής ηλικίας να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι διατροφικές διαταραχές πλήττουν το 1,5- 4% του πληθυσμού που νοσεί από ανορεξία και το 3-6% που νοσεί μέσα σε όλο το φάσμα της βουλιμίας. Ο μοναδικός τρόπος να αντιστρέψουμε την επιδημία της παχυσαρκίας και των διατροφικών διαταραχών είναι η δική μας αλλαγή, υιοθετώντας μια μετριοπαθή στάση απέναντι στη διατροφική συμπεριφορά των παιδιών μας. Μέτρον άριστον!

Μαρία Τσιάκα, Διευθύντρια Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών, Υποψήφια Διδάκτορας, Psychological Medicine, Section of Eating Disorders, Κing’s College ,London. Οικογενειακή Θεραπεύτρια εξειδικευμένη στις διατροφικές διαταραχές