Ντροπή: Πότε είναι σύμμαχος και πότε εχθρός;

από την Ελένη Αϋφαντή

Οι άλλοι μπορούν μόνο να μας πουν πώς μας βλέπουν, δεν μπορούν να μας πουν ποιοι είμαστε.

Ας κάνουμε μια αναδρομή στις αναμνήσεις μας και θα δούμε ότι όλοι έχουμε να θυμηθούμε στιγμές ντροπής, στιγμές που αποκαλύφθηκε κάτι που θα θέλαμε να μην ξέρει κανείς, στιγμές που νιώσαμε μειονεκτικά μπροστά σε άλλους, που μας «έπιασαν» να κάνουμε κάτι «απαγορευμένο», που αισθανθήκαμε ότι η συμπεριφορά μαςμας «ρεζίλεψε».

Η ζωή μας είναι γεμάτη με τέτοια οδυνηρά συναισθήματα ντροπής,που έχουν κάτι το απειλητικό, αν σκεφτεί κανείς ότι τη στιγμή που ντρεπόμαστε, θέλουμε «να ανοίξει η γη να μας καταπιεί», «να εξαφανιστούμε από προσώπου γης».

Ηντροπή είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, δεν υπάρχει δηλαδή, χωρίς το «βλέμμα του άλλου». Eίναι η αίσθηση της περιφρόνησης ή της απόρριψης από τον άλλον, είτε γιατί όντως συμβαίνει, είτε γιατί εμείς φανταζόμαστε ότι υπάρχουμε μόνο με αρνητικό τρόπο στο μυαλό του καιδεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα γι’ αυτό.

Όταν όμως η ντροπή γίνεται τρόπος ύπαρξης, σταματάει να είναι ένα συναίσθημα ανάμεσα στα άλλα και γίνεται ο απόλυτος ρυθμιστής της ίδιας της ζωής μας. Τα λάθη μας δεν είναι λάθη, είναι απόδειξη ότι είμαστε ένα λάθος. Οι αποτυχίες μας δεν είναι αποτυχίες, είναι απόδειξη ότι είμαστε μια αποτυχία.  Επιτηρούμε με εμμονή τον εαυτό μας για να εντοπίσουμε τυχόν ελαττώματα πριν τα ανακαλύψουν οι άλλοι. Αυτή η αρνητική αντίληψη για τον εαυτό μας, μας οδηγεί σ’ ένα χρόνιο ασαφές συναίσθημα δυστυχίας.

Η ντροπή σήμερα

Στις μέρες μας, ακούμε τακτικά να λένε «πάει, χάθηκε η ντροπή».  Δεν είναι έτσι. Κάποτε ένα παιδί ντροπιαζόταν αν τον έπιανε ο καθηγητής να καπνίζει. Σήμερα, ένας νέος μπορεί να αισθάνεται ντροπή διότι τα ρούχα του δεν είναι «επώνυμης»  μάρκας ή επειδή δεν μπορεί να έχει το lifestyle που έχουν οι άλλοι.

Η ντροπή υπάρχει, δεν χάθηκε, είναι αρχέγονο συναίσθημα και η δύναμή της είναι όπως ήταν πάντα. Αυτό που δεν είναι ίδιο, είναι οι αξίες που την τροφοδοτούν και αυτές ίσως είναι που χρειάζεται να διαπραγματευτούμε εξ’ αρχής.

Να διαπραγματευτούμε σαν ενήλικες, να τολμήσουμενα ρίξουμε μια ματιά πίσω από τη μάσκα της ωριμότητας για να δούμε ένα ντροπιασμένο παιδί, ένα πληγωμένο και φοβισμένο παιδί που κανείς δεν βρέθηκε να το συντρέξει και που τώρα παριστάνει τον μεγάλο.

Το ερώτημα είναι αν μπορούμε να αισθανθούμε συμπάθεια γι’ αυτό το παιδί. Αν μπορούμε να το παρηγορήσουμε, να το καθησυχάσουμε, να το πείσουμε ότι κανένας δεν πρόκειται να το μαλώσει, να το κοροϊδέψει.  Δίνοντας φωνή στο ντροπιασμένο παιδί μέσα μας ή αλλιώς, επικοινωνώντας με εκείνο το μέρος μας που ντροπιάστηκε, είναι σαν να ενώνουμε τα κομμάτια του εαυτού μας που διαχωρίστηκαν λόγω της ντροπής.

Δες κι αυτό: "Σπίτι μου, Σπιτάκι μου": Τί φόρεσα το Σάββατο 4 Μαρτίου

Τι μπορούμε να κάνουμε;

«Ασκήσεις θάρρους» και δημιουργικό νου χρειαζόμαστε για να αλλάξουμε τις συμπεριφορές που μας οδηγούν στη ντροπή, να αποδεχθούμε τα τρωτά μας σημεία, να γίνουμε πιο διεκδικητικοί.

Πρώτα η σκέψη: Χρειάζεται ν’ αναλογιστούμε σε ποιές περιπτώσεις ντρεπόμαστε και τι σκέψεις περνούν από το μυαλό μας εκείνη τη στιγμή.  Προσπαθούμε, λοιπόν, να απομονώσουμε όλες τις καταστροφικές σκέψεις που μας οδηγούν στη ντροπή, ενώπαράλληλα, δημιουργούμε σκέψεις που μας τονώνουν την αυτοπεποίθηση και μας βγάζουν σιγά-σιγά από το καβούκι μας.

Μετά η πράξη: Χρειάζεται να υιοθετήσουμε νέες, πιο τολμηρές συμπεριφορές, να εκτεθούμε εν ολίγοις σε καταστάσεις που μας προκαλούσαν το αίσθημα της ντροπής και να επικεντρώσουμε την προσοχή μας σε πράγματα που μπορούμε να κάνουμε καλά. Και… να μας δώσουμε επιτέλους μια επιβράβευση!

Τι θα μπορούσαμε παραδείγματος χάριν να σκεφτούμε ή να κάνουμε και τι να αποφύγουμε; 

Δεν σκέφτομαι: πάλι θα πω κάτι ανόητο και όλοι θα σκέφτονται, τι βλακείες λέω.  Το αντικαθιστώ και σκέφτομαι: θα πω ότι έχω να πω, μήπως οι άλλοι ότι λένε είναι το τέλειο; 

Πού έχω δει στον περίγυρό μου ν’ απορρίπτουν κάποιον επειδή αυτό που είπε ή έκανε δεν ήταν και τόσο «πετυχημένο»;  Επομένως, γιατί θα πρέπει να απορρίψουν εμένα;  Σκέφτομαι, λοιπόν, τι μπορώ να κάνω καλά; Αυτό θα κάνω.

Μα, πώς μπόρεσες να το κάνεις αυτό; Τα κατέστρεψες όλα, αμέσως σκέφτομαι: Είχες τις καλύτερες προθέσεις, έκανες το καλύτερο που μπορούσες.

Αντικαθιστούμε την πεποίθηση ότι είμαστε εκ φύσεως ελαττωματικοί, με το «νέο» αφήγημα που λέει ότιείμαστε εκ φύσεως ατελείς, όπως όλοι.  

Και για να πάμε στα πιο δύσκολα, η μετακίνηση από το «είμαι ένας άνθρωπος χωρίς αξία» στο «αποδέχομαι και εκτιμώ τον εαυτό μου», δεν είναι εύκολη. Ο εσωτερικός κριτής δεν θα τα παρατήσει εύκολα,να μας «προστατέψει» θέλει.Όμως τώρα πρέπει να του εξηγήσουμε ότι δεν τον έχουμε ανάγκη πια, διότι δεν κινδυνεύουμε και μπορεί να ηρεμήσει.

Πολλά,λοιπόν, μπορούμε να κάνουμε, πάντα με μικρά βήματα, με τον ρυθμό του καθενός μας, όμως, το σημαντικότερο είναι να είμαστε προετοιμασμένοι ότι και οι άλλοι είναι άνθρωποι με παρόμοια θέματα και ενδέχεται να αντιμετωπίσουμε:

α) Άρνηση και απόρριψη β) Να αντικρύσουμε άβολες αλήθειες γ) Να χρειαστεί να τσαλακώσουμε την εικόνα μας.

Στην προσπάθεια της απόδρασής μας από τη ντροπή, όλα αυτά δεν μπορούν να είναι τίποτα άλλο, παρά μια χρήσιμη εμπειρία.

Πριν, εγκαταλείπαμε εύκολα, τώρα δεν παραιτούμαστε με τίποτα. Ας γίνει αυτή η πιο αδιαπραγμάτευτη απόφαση της ζωής μας.

*Η Ελένη Αϋφαντή είναι σύμβουλος Προσωπικής Ανάπτυξης Πιστοποιημένη LifeCoach, AC Accredited, εκπαιδευμένη στην Οργάνωση και Προσωπική Συμβουλευτική, στη Θεραπεία Ανθρωπίνων Συστημάτων και τη Διαχείριση Αρνητικών Καταστάσεων, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος που παρέχεται στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.  Είναι επίσης ειδικευμένη στο Νευρογλωσσικό Προγραμματισμό (NLP), ως εκπαιδεύτρια (NLP CoachingTrainer), www.eleniaifanti.gr