Αζωοσπερμία: Τί είναι και πως θα την ξεπεράσεις

από τον Βασίλη Πρωτόγερου

Αζωοσπερμία είναι η κατάσταση κατά την οποία στο σπερμοδιάγραμμα ανευρίσκονται ελάχιστα ή και κανένα σπερματοζωάριο. Η αζωοσπερμία έχει δυο κυρίως μορφές:  αποφρακτική ή μη αποφρακτική.

 Στην αποφρακτική αζωοσπερμία οι άνδρες εκσπερματώνουν φυσιολογικά, αλλά το λαμβανόμενο σπέρμα περιέχει μόνο σπερματικό υγρό χωρίς σπερματοζωάρια γιατί ο πόρος που μεταφέρει τα σπερματοζωάρια έχει φράξει κι έτσι κατά την εκσπερμάτιση δεν βγαίνουν σπερματοζωάρια παρόλο που μπορεί να υπάρχουν άφθονα μέσα στον όρχη.  Αυτή η εκδοχή είναι και η πιο εύκολα αντιμετωπίσιμη γιατί είτε με μια μικροχειρουργική τεχνική μπορεί να αντιμετωπιστεί το στένωμα του πόρου και να ξαναρχίσει η φυσιολογική ροή των σπερματοζωαρίων ή με μια απλή βιοψία/παρακέντηση του όρχη να συλλέξουμε κάποιο από τα άφθονα (εκατομμύρια) σπερματοζωάρια που βρίσκονται μέσα του. Στην πρώτη περίπτωση η σύλληψη μπορεί να πραγματοποιηθεί με φυσιολογικό τρόπο ενώ στη δεύτερη με εξωσωματική γονιμοποίηση.

Στη μη αποφρακτική αζωοσπερμία απουσιάζουν τα σπερματοζωάρια μέσα από τον όρχη και τότε η κατάσταση είναι πολύ πιο σοβαρή. Στις περιπτώσεις αυτές ο όρχις έχει σημαντική βλάβη κι αλλοιώσεις που τον εμποδίζουν να φτιάξει σπερματοζωάρια. Η κατάσταση αυτή μπορεί να υπήρχε εκ γενετής και να μην είχε γίνει αντιληπτή ή μπορεί να επιδεινωνόταν με την πάροδο του χρόνου. Συχνά κρύβει μεταλλάξεις στο DNA του άντρα και μέχρι τώρα θεωρείτο ότι η μόνη λύση ήταν η υιοθεσία ή η ανεύρεση ενός δότη σπερματοζωαρίων.

Σήμερα ξέρουμε πως τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Στην αζωοσπερμία είναι δυνατόν να υπάρχουν ακόμα περιοχές μέσα στον όρχη με σπερματογένεση αλλά τα σπερματοζωάρια από τις περιοχές αυτές να μη μπορούν να διοχετευθούν έξω από τον όρχη. Οι άντρες με αζωοσπερμία που στην πραγματικότητα έχουν ακόμα σπερματοζωάρια μέσα στους όρχεις τους από τελευταίες μελέτες κυμαίνεται στο 30%! Ο μόνος τρόπος να τα συλλέξουμε επομένως είναι η αναζήτηση τους με βιοψία μέσα από τον όρχη. Το ζητούμενο λοιπόν είναι να πραγματοποιήσουμε την καταλληλότερη και καλύτερη μέθοδο βιοψίας που υπάρχει ώστε να έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Οι συνήθεις μορφές βιοψίας είναι είτε με απλή παρακέντηση του δέρματος (PESA-Percutaneous Sperm Extraction)  είτε με απλή τομή και τυχαίες «τυφλές»  λήψεις από τον όρχη (TESE-Testicular Sperm Extraction) ή με χρήση μικροσκοπίου (micro TESE).

Οι πρώτες μέθοδοι είναι απλές αλλά η αναζήτηση είναι τυχαία, τυφλή.  Η χρήση μικροσκοπίου θεωρείται η πιο σύγχρονη και η πιο αποτελεσματική καθώς  προσφέρει αυτήν ακριβώς τη δυνατότητα που καμιά άλλη μέθοδος δεν προσφέρει: την αναγνώριση με το μικροσκόπιο, υπό άμεση όραση, των υγιών περιοχών του όρχη αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες να βρεθεί τελικά ζωντανό και υγιές σπερματοζωάριο. Η διαδικασία είναι απλή αλλά παράλληλα τεχνικά απαιτητική από την μεριά του ιατρού. Χορηγείται  ήπια αναισθησία και με μικρή τομή ανοίγεται το δέρμα του οσχέου και ο όρχις και  με τη βοήθεια του μικροσκοπίου εξετάζεται το εσωτερικό του.

Οι περιοχές που είναι κατεστραμμένες έχουν άλλη εικόνα από τις υγιείς.  Έτσι λοιπόν κατευθύνουμε την προσοχή μας σε αυτές που έχουν αυξημένη πιθανότητα να μας δώσουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ο ειδικός εμβρυολόγος, που βρίσκεται συνεχώς στο χειρουργείο, επιβεβαιώνει την ανεύρεση του κατάλληλου σπερματοζωαρίου και η επέμβαση ολοκληρώνεται. Παραμονή και διανυκτέρευση στο νοσοκομείο συνήθως δεν απαιτείται.

Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται από λίγους Ουρολόγους-Ανδρολόγους και μέχρι τώρα έχει βοηθήσει πολλά ζευγάρια να αποκτήσουν παιδιά. Η ενημέρωση για τις εξελίξεις στην ιατρική πρέπει να είναι συνεχής για να μπορέσει ο άντρας με πρόβλημα αζωοσπερμίας να  αναζητήσει και να απευθυνθεί στον ειδικό για να τον καθοδηγήσει στην προσπάθεια απόκτησης παιδιού. 

Ο κ. Βασίλης Πρωτόγερου είναι Ουρολόγος- Ανδρολογος Αν. Καθηγητης Ιατρικης Σχολής Αθηνων