Μυστικά και Ψέματα. Πώς να χτίσεις μια σχέση εμπιστοσύνης (Μέρος Α')

από την Ελένη Αϋφαντή

• Λέω ένα ψέμα για να καλύψω ένα μυστικό.
• Λέω ψέματα ή αποκαλύπτω το μέρος της αλήθειας που με βολεύει
• Λέω ψέματα ή αποκαλύπτω το μέρος της αλήθειας που με προστατεύει
• Λέω ψέματα ή αποκαλύπτω το μέρος της αλήθειας που σε προστατεύει

Γιατί έχουμε την ανάγκη να κρύβουμε την αλήθεια ή να παρουσιάζουμε μια παραποιημένη εκδοχή της;

Σύμφωνα με έρευνες, οι ενήλικες λένε ψέματα μια με δύο φορές την ημέρα, υπολογίζοντας όχι μόνο τα «κατά συνθήκην ψεύδη», αλλά και αυτά που είχαν «καλό σκοπό», αυτά που ειπώθηκαν για να μας προστατέψουν, για να κρύψουν ένα μυστικό και τις συνέπειές του καθώς και αυτά που είχαν ως συνειδητό στόχο την εξαπάτηση του άλλου για δικό μας όφελος.

Σαν μικρά παιδιά ακούσαμε τους γονείς μας να λένε ψέματα για να βγουν από μια δύσκολη θέση ή για να μην κάνουν κάτι που δεν ήθελαν και όταν βρεθήκαμε σε δύσκολη θέση καταλάβαμε ότι ένα ψεματάκι, «δεν έσπασα εγώ το βάζο», θα μας έσωζε από μια τιμωρία ή θα μας πρόσφερε μια επιπλέον ευχαρίστηση, «έχω δύο μέρες να φάω σοκολάτα, να πάρω μια;».

Σαν έφηβοι, εξασκηθήκαμε περισσότερο σ’ αυτή την εμπειρία, κυρίως απέναντι στους γονείς μας για να «κερδίσουμε λίγη ελευθερία» και να σπάσουμε «τον κλοιό της καταπίεσης».  Μετά είδαμε ότι αν εμφανίζαμε μια παραποιημένη αλήθεια στους φίλους μας, θα γινόμασταν αποδεκτοί ή θα παίρναμε σημαντικότητα από τα «κατορθώματά» μας ή θα καλύπταμε κάτι για το οποίο αισθανόμασταν ντροπή.

Σαν ενήλικες, πλέον έχουμε προπονηθεί αρκετά, ώστε να τα καταφέρνουμε με μεγάλη επιτυχία, ή μήπως όχι πάντα ;  γιατί αν πεις ψέματα, πρέπει να έχεις και τη δύναμη να αντιμετωπίσεις την κατάσταση όταν αποκαλυφθούν. Μα, αν είσαι δυνατός γιατί να πεις ψέματα;

Δικλείδα ασφαλείας

Υπάρχει όμως και η άλλη διάσταση του ψέματος, αυτή που νομίζουμε ότι προστατεύει τα μυστικά μας, που δεν μας αφήνει να εκτεθούμε ή να φανεί ότι παραβιάσαμε κοινωνικούς κανόνες και το κυριότερο μας βοηθάει να αποφύγουμε τις συνέπειες.  Παράδειγμα, δεν είναι σωστό για την επαγγελματική μας εικόνα, να παραδεχτούμε ότι μας πήρε ο ύπνος, άρα, έχει λιγότερες συνέπειες αν πούμε ότι είχε κίνηση.

Στις προσωπικές μας σχέσεις προτιμούμε να καταφύγουμε στο ψέμα, παρά να φανούμε ευάλωτοι και το παίζουμε υπεράνω.  Χρησιμοποιούμε το ψέμα για να αποφύγουμεένα καυγά, όπως και για να τους στηρίξουμε, λέγοντας κάτι ενθαρρυντικό, το οποίο δεν πιστεύουμε στην πραγματικότητα.

Ένας εξίσου σοβαρός λόγος που κρύβουμε μυστικά και λέμε ψέματαείναι για να προστατεύσουμε τα αισθήματα των αγαπημένων μας.  Παράδειγμα, μια μητέρα δεν θα αποκαλύψει στα παιδιά της τη βία που της ασκούσε ο σύζυγός της, για να μην τα πληγώσει.Όταν όμως, κρύβουμε ένα σοβαρό μυστικό συνήθως μαθαίνουμε να κρύβουμε τα συναισθήματά μας, τις σκέψεις μας, κλεινόμαστε στον εαυτό μας και χάνουμε τον αυθορμητισμό μας. Επικεντρωνόμαστε στο να βρούμε τρόπους, ώστε να μην αποκαλυφθεί το μυστικό μας,έτσι όλη μας η ζωή οργανώνεται γύρω από αυτό και κυρίως γύρω από την μη αποκάλυψή του. 

Υπάρχουν βέβαια και αυτοί που λένε ψέματα με στόχο να βλάψουν τους άλλους, να τους χειραγωγήσουν ή να εξυπηρετήσουν τα προσωπικά τους συμφέροντα,  με ανυπολόγιστες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Βλέπε, πολιτικοί!!!

Και λέγοντας ψέματα με ένταση και συχνότητα, ίσως μερικοί να φτάνουν και στη μυθομανία που συνιστά μια κάποια παθολογία.

Ένας φαύλος κύκλος

Καταλήγοντας θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα ψέματα δημιουργούν σημαντική δυσκολία στην ανάπτυξη μιας ουσιαστικής σχέσης οικειότητας. Η οικειότητα έχει βασικό συστατικό της την εμπιστοσύνη και η εμπιστοσύνη είναι αυτή που πλήττεται περισσότερο μ’ ένα μικρό ή μεγάλο μυστικό και το ψέμα που θα το καλύψει, άσχετα από το να αυτό θα αποκαλυφθεί.  Αν αποκαλυφθεί, τότε χάνουμε την εμπιστοσύνη του άλλου.  Αν δεν αποκαλυφθεί, τότε, κλονίζεται η εμπιστοσύνη μας στον εαυτό μας:  «Δεν είμαι δυνατός/ή για να το πω», « αυτά που έκανα με κάνουν και ντρέπομαι, άρα, δεν αξίζω πραγματικά, άρα λέω ψέματα για να μην χάσω την αποδοχή τους».

Η αλληλουχία αυτών των σκέψεων μας βάζει σ’ ένα φαύλο κύκλο διαστρεβλωμένης εικόνας εαυτού, φόβου έκφρασης συναισθημάτων και χαμηλής αυτοεκτίμησης.  Έτσι, αποφεύγοντας να δείξουμε την πραγματικότητά μας, εμποδίζουμε την εξέλιξη της ίδιας της σχέσης που υποτίθεται ότι θέλουμε να προστατεύσουμε.

Ο λαός λέει: Η αλήθεια είναι το θεμέλιο της σχέσης.  Είναι όμως έτσι;  Γιατί κάποιες φορές που έχουμε εξομολογηθεί μυστικά μας στον σύντροφό μας έχουν λειτουργήσει εναντίον μας, διότι προκάλεσαν αισθήματα ανασφάλειας, απόρριψης, αδυναμίας, αμφιβολίας.

Καλή η αλήθεια, θα μου πείτε, αλλά μερικές φορές μια μικρή συγκάλυψη «επικίνδυνων» θεμάτων είναι προτιμότερη για να διαφυλάξουμε την ακεραιότητα της σχέσης.  Μεγάλο το δίλημμα και δύσκολη η απόφαση.

Ελένη Αϋφαντή, σύμβουλος Προσωπικής Ανάπτυξης (LifeCoach), εκπαιδευμένη στη Συστημική Ψυχιατρική και τη Διαχείριση Αρνητικών Καταστάσεων, www.eleniaifanti.gr